Tên gọi, danh pháp
Tên Tiếng Việt: Đậu biếc
Tên khác: Đậu hoa tím; bông biếc
Tên khoa học: Clitoria ternatea L., thuộc họ Đậu Fabaceae.
Đặc điểm tự nhiên
Đậu biếc là loại cây thảo leo, sống nhiều năm, dài khoảng 4 - 5m. Thân và cành mềm, hình trụ, có ít lông.
Lá kép lông chim, mọc so le, có 5 đến 7 lá chét hình trái xoan rộng, dài 2,6 - 4 cm, rộng 1,5 - 2,5 cm, gốc tù, đầu tròn hoặc hơi khuyết, mép nguyên; cuống lá kép dài khoảng 5 - 6 cm, nhẵn; lá kèm hình dải.
Hoa mọc đơn ở nách lá, lá bắc 2, hình mắt chim; cánh hoa màu xanh lam phía ngoài, phía trong màu trắng, dài khoảng 5 cm; đài hình ống, dài 1,8 cm, có răng hình trái xoan nhọn, tràng có cánh cờ hình bầu dục, viền giữa màu vàng cam, thắt lại ở gốc, không có móng, dài 4,5 cm, các cánh bên có móng dài 2 cm; nhị 10 xếp hai bó, bao phấn hình elip, bầu có lông, vòi nhụy dẹt.
Quả dài 10 cm, có mỏ, rộng 1 cm, màu hung, hơi thắt lại giữa các hạt, có lông khi chín thì chuyển từ màu xanh lục nhạt sang màu vàng nâu và khô lại; hạt hình thận dẹt, chứa 5 - 10 hạt mỗi quả , dài 6 mm, điểm màu lục đen.
Mùa hoa: Tháng 6 - 8; mùa quả: Tháng 9 - 11.
Phân bố, thu hái, chế biến
Cây phân bố rải rác ở một số tỉnh miền núi, bao gồm: Ninh Bình, Quảng Ninh, ngoại thành Hà Nội và Bãi giữa, Đà Nẵng, Thừa Thiên - Huế, Khánh Hòa, Bình Thuận, Ninh Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu và thành phố Hồ Chí Minh. Trên thế giới, cây phân bố ở Ấn Độ, Myanma, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan, Australia, Indonesia, Malaysia, Philippines (Danh lục các loài thực vật Việt Nam I, II, 2003).
Đậu biếc là loại cây thảo leo, sống nhiều năm. Cây có đặc điểm là ưa sáng và ưa ẩm, nhưng cũng có khả năng chịu hạn vừa. Đậu biếc ra hoa quả hàng năm. Tái sinh tự nhiên bằng hạt và có thể gieo trồng dễ dàng bằng hạt.
Bộ phận sử dụng
Bộ phận sử dụng được của Đậu biếc là rễ, hạt, lá và hoa.