1. Tìm hiểu chung
a. Tóm tắt
Gia đình nọ có hai anh em, cha mẹ mất sớm. Vợ chồng người anh tham lam giành hết tài sản của cha mẹ để lại, chẳng để lại cho em được gì. Năm nọ, khi mùa xuân đến, có đôi chim nhạn đẻ trứng trên mái nhà người em. Người em chăm sóc chu đáo và cứu chim non. Năm sau, chim quay lại trả ơn người em bằng hạt bầu. Người em gieo trồng và thu về vàng bạc, châu báu, cuộc sống trở nên sung túc. Người anh hay tin, lân la đến dò hỏi và ngóng chờ chim nhạn bay qua nhà mình. Chờ mãi không có chim gãy chân, anh ta liền bẻ gãy chân con chim non và bôi thuốc cho nó. Mùa xuân năm sau, con chim cũ bay về trả hạt bầu cho người anh. Người anh gieo trồng và thu về những trận đòn nảy lửa từ bọn yêu tinh và cướp từ quả bầu chui ra. Người anh trở nên nghèo khổ và người em đã thương xót, cưu mang anh trai của mình.
b. Bố cục 4 đoạn
- Đoạn 1 (Từ đầu … đến “tìm cách giúp đỡ”): Giới thiệu về hoàn cảnh và tính cách của 2 anh em.
- Đoạn 2 (Tiếp theo … đến “vô cùng giàu có”): Sự tốt bụng và đổi đời của người em.
- Đoạn 3 (Tiếp theo … đến “thói tham lam của Nol Bu”): Sự tham lam và quả báo của người anh.
- Đoạn 4 (Còn lại): Người anh nhận ra sai lầm và được em cưu mang.
c. Thể loại: truyền thuyết
d. Nhân vật
- Các nhân vật: vợ chồng Heung Bu, vợ chồng Nol Bu, chim nhạn.
- Nhân vật chính: Heung Bu và Nol Bu.
2. Giá trị nội dung và nghệ thuật
a. Giá trị nội dung
Truyện đề cao lòng nhân ái, sự yêu thương đùm bọc lẫn nhau, ca ngợi vẻ đẹp bên trong của con người, khẳng định niềm tin vào sự công bằng, vào giá trị của lao động và sự cố gắng. Qua đó, truyện cũng nêu lên bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc sẽ nhận lấy những hậu quả xấu.
b. Giá trị nghệ thuật
- Xây dựng nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo tạo nên sức hấp dẫn cho cổ tích.
- Xây dựng hai tuyến nhân vật đối lập: nhân vật lương thiện và nhân vật tham lam, ích kỷ.
Sơ đồ tư duy về văn bản "Non-bu và Heng-bu":