Trong những năm gần đây, chúng ta đã từng nghe nhiều thông tin về việc có nhiều học sinh "ngồi nhầm lớp" do chạy theo thành tích và nhiều em không đạt kiến thức vẫn được "lùa" lên lớp. Điều này đã làm cho việc giảng dạy trở nên khó khăn đối với giáo viên và dẫn đến tình trạng nhiều học sinh bỏ học. Với hy vọng chấm dứt tình trạng này, chúng ta đã áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm 2018, chuyển từ đánh giá kiến thức sang đánh giá năng lực và phẩm chất.
Tuy nhiên, trong bậc trung học cơ sở, chúng ta có thể thấy rằng sẽ có rất ít học sinh ở lại lớp trong năm học 2021-2022 ở lớp 6 và năm học 2022-2023 ở lớp 6 và 7.
Các trường hợp học sinh ở lại lớp và thi lại theo chương trình mới
Thông tư số: 22/2021/TT-BGDĐT đã quy định về đánh giá học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông, áp dụng từ năm học 2021-2022 cho lớp 6, năm học 2022-2023 cho lớp 6 và 7, năm học 2023-2024 cho lớp 6, 7, 8 và 11, và năm học 2024-2025 cho toàn bộ học sinh.
Theo Điều 12 của Thông tư, những trường hợp sau đây sẽ không được lên lớp hoặc được công nhận hoàn thành chương trình trung học cơ sở và chương trình trung học phổ thông:
- Học sinh có điều kiện sau được lên lớp hoặc được công nhận hoàn thành chương trình: a) Kết quả rèn luyện cả năm học được đánh giá mức Đạt trở lên. b) Kết quả học tập cả năm học được đánh giá mức Đạt trở lên. c) Nghỉ học không quá 45 buổi trong một năm học.
Vì vậy, học sinh sẽ phải ở lại lớp nếu nghỉ quá 45 ngày và cả kết quả học tập và rèn luyện đều xếp loại chưa đạt.
Theo khoản 2 của Điều 9, kết quả học tập của học sinh được đánh giá theo 4 mức: Tốt, Khá, Đạt và Chưa đạt. Với những mức này, học sinh sẽ được xếp loại tương ứng với thành tích học tập của mình.
Vì sao ít học sinh ở lại lớp trong chương trình mới?
Mặc dù Thông tư 22 đã quy định rõ ràng về những trường hợp học sinh ở lại lớp và thi lại nếu không đạt, nhưng theo ghi nhận và đánh giá của người viết, trong năm học 2021-2022 ở lớp 6, ít học sinh phải thi lại dù năng lực của nhiều em không đạt như yêu cầu. Điều này có thể được giải thích bởi ba nguyên nhân sau:
- Thứ nhất, vẫn còn tồn tại bệnh "thành tích" ở một số nơi.
Nhiều địa phương vẫn giao chỉ tiêu chất lượng bộ môn và học sinh giỏi quá cao. Mặc dù đã áp dụng chương trình mới và nhiều môn học mới nhưng nhiều địa phương vẫn giao chỉ tiêu chất lượng bộ môn ở mức 95-100% và chỉ tiêu học sinh giỏi ở mức trên 50%. Điều này buộc giáo viên phải chỉ dạy nhằm đạt chỉ tiêu mà không đánh giá đúng thực chất của học sinh. Nếu không đạt được chỉ tiêu, giáo viên sẽ bị cắt thi đua và bị xếp loại không hoàn thành nhiệm vụ.
- Thứ hai, việc kiểm tra lại diễn ra trong kỳ nghỉ hè chứ không phải cuối năm học.
Trước đây, theo chương trình 2006, nếu học sinh thuộc trường hợp thi lại, họ sẽ thi lại vào tháng 5, cuối năm học. Việc này đòi hỏi giáo viên phải vất vả ôn luyện không công trong thời gian hè, khiến giáo viên cảm thấy mệt mỏi.
Theo Điều 12 của Thông tư 22, các học sinh nếu phải thi lại sẽ phải ôn tập và thi lại trong kỳ nghỉ hè. Điều này gây ra khó khăn cho các giáo viên vì họ phải thi công việc ôn tập trong thời gian nghỉ của mình.
- Thứ ba, vẫn còn sử dụng kết quả học sinh để đánh giá giáo viên.
Một thực tế đáng tiếc là hiện nay, nếu học sinh có điểm thấp, thì mặc định là giáo viên dạy chưa tốt. Việc đánh giá giáo viên hiện nay vẫn dựa vào kết quả của học sinh, mà không đưa ra lý do cụ thể cho điểm thấp của học sinh. Do đó, nhiều giáo viên sẽ rất ngại cho học sinh điểm thấp, vì kết quả đó sẽ ảnh hưởng đến việc đánh giá của giáo viên.
Chúng ta cần nhìn vào bản chất của vấn đề và không để bệnh "thành tích" và đánh giá giáo viên dựa trên kết quả học sinh gây ảnh hưởng tiêu cực đến giáo dục của chúng ta.
(*) Văn phong và nội dung bài viết thể hiện quan điểm của tác giả.