Chim bìm bịp, tên khoa học Centropus sinensis, là một loài chim đặc biệt nhạy cảm với môi trường sống. Với hình dáng thân dài, mỏ nhọn, mắt đỏ và đuôi dài, chim bìm bịp thường phân bố ở các vùng đồng bằng, trung du và miền núi có độ cao từ 600 đến 800 mét.
1. Đặc điểm
Cái tên "bìm bịp" xuất phát từ tiếng kêu đặc trưng của chúng. Loài chim bìm bịp còn được biết đến với khoảng 30 loài khác nhau. Đáng chú ý, bìm bịp không đẻ trứng nhờ mà sinh con. Loài chim này có hai loài chính, bao gồm bìm bịp lớn (Centropus sinensis Stephen) và bìm bịp nhỏ (C.benghalensis Gmelin). Cả hai loài đều có hình dáng thân dài, đầu tròn múp, mỏ to nhọn và mắt tròn đỏ. Đặc biệt, đuôi của chúng dài hơn cánh. Lông chim bìm bịp có màu đen huyền, chỉ có hai cánh màu nâu đỏ, trong đó màu sắc của lông cánh đậm hơn.
Bìm bịp lớn, hay còn gọi là Centropus sinensis, là một loài chim thuộc chi bìm bịp. Chim bìm bịp lớn phân bố ở Nam Á, Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal, Pakistan, Sri Lanka và các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Khi chim trưởng thành, phần đầu mỏ, cổ, ngực và đuôi có màu đen nhạt. Thân và hai cánh có màu nâu đỏ. Chúng có cặp mắt đỏ rực, đôi chân đen bóng. Chim bìm bịp lớn sống trong môi trường tự nhiên, thích ở bụi rậm, lau sậy um tùm gần sông suối và đầm lầy. Chúng thường dựa vào thủy triều để kiếm ăn và di chuyển theo từng cặp. Chim bìm bịp là loài ăn thịt, chúng ăn các loài như ếch, nhái, cá và đặc biệt là rắn. Chim bìm bịp lớn sống cả năm trong vùng làm tổ nhỏ hẹp của nó và không di cư xa. Nơi ở của loài chim bìm bịp lớn thường là những lùm cây hoặc nơi có nhiều cây rậm rạp. Chúng xây tổ trong bụi cây rậm rạp, cách mặt đất 1-2m.
2. Tập tính
Chim bìm bịp thường xây tổ ở những nơi có nhiều loài rắn để dễ dàng săn mồi. Thức ăn khoái khẩu của bìm bịp là các loài rắn nhỏ. Tuy nhiên, tại sao loài rắn không tấn công lại bìm bịp vẫn là một ẩn số. Có nhiều người cho rằng phân của bìm bịp có mùi khó chịu đối với các loài rắn. Tuy nhiên, theo quan điểm cá nhân, tôi nghĩ rằng loài rắn không dám ra khỏi hang vì sợ chúng sẽ trở thành mồi cho bìm bịp. Tổ của bìm bịp có hình dạng túi dài, mở một bên. Mỗi lứa bìm bịp lớn đẻ từ 3 đến 4 trứng. Bìm bịp lớn ăn cóc, nhái, ếch, rắn nhỏ, cào cào và ấu trùng chuồn chuồn.
Bìm bịp trống thường có thân nhỏ hơn bìm bịp cái. Khác với nhiều loài chim khác, bìm bịp trống phụ trách việc nuôi và chăm sóc con non. Nhiệm vụ của bìm bịp trống là tìm thức ăn, mang thức ăn cho con non và bảo vệ chúng khỏi kẻ thù. Trong khi đó, bìm bịp mái tự do bay lượn xung quanh. Sự giao phối và sinh sản của chim bìm bịp có thể kéo dài đến 5 tháng. Mỗi năm, chúng có thể đẻ khoảng 2 lứa, mỗi lứa khoảng 3-4 trứng.
Chim bìm bịp có tính hung dữ, đặc biệt khi đối diện với kẻ thù hoặc tranh giành lãnh thổ. Chúng kêu rất to khi có người xâm phạm lãnh thổ của chúng.
3. Công dụng y học của chim bìm bịp
Theo truyền thống dân gian, thịt chim bìm bịp có vị ngọt, tính ấm. Người ta thường dùng thịt chim bìm bịp để chữa bệnh. Bằng cách lột lông và loại bỏ các phần cơ quan nội tạng, chỉ giữ lại phần thịt để ăn sống hoặc nấu cháo, thịt chim bìm bịp có tác dụng bổ máu, giảm đau, tiêu ứ, suy nhược, nhức mỏi chân tay, ứ huyết bầm tím, tê thấp, đau lưng và sản hậu.
Thịt chim bìm bịp cũng được sử dụng để ngâm rượu. Rượu bìm bịp có tác dụng:
- Bổ máu
- Chữa suy nhược cơ thể
- Giảm đau nhức xương khớp
- Chữa liệt dương, suy thận, hen suyễn
Vì vậy, rượu bìm bịp rất tốt cho người cao tuổi.
4. Tại sao rượu bìm bịp lại giảm đau nhức?
Theo truyền thống dân gian, khi chim bìm bịp non chưa thể bay hoặc săn mồi, người ta thường leo lên tổ và gãy chân con non. Chim bố mẹ khi thấy chân của con bìm bịp non bị gãy sẽ bay đi tìm những loại cây được gọi là cây bìm bịp để mang lại cho con non. Bìm bịp non sau khi ăn lá cây bìm bịp sẽ mau chóng hồi phục. Khi vết thương của con bìm bịp non lành lại, người ta đem con bìm bịp đi ngâm rượu. Rượu này có thể giảm đau nhức.
Công dụng chữa đau nhức xương khớp, đau lưng của rượu bìm bịp thật ra chính là công dụng của lá cây bìm bịp. Một con bìm bịp non khi bị gãy chân thường phải tiêu thụ một lượng rất lớn lá cây bìm bịp. Những lá cây này giúp con non hồi phục nhanh chóng. Cho nên, mỗi con bìm bịp chứa rất nhiều chất giúp giảm đau nhức và đau lưng.
5. Cách ngâm rượu bìm bịp
Chim bìm bịp là một loài chim ăn thịt, do đó chúng có rất nhiều ký sinh trùng. Trước khi ngâm vào rượu, cần phải làm sạch chim bìm bịp.
Cách ngâm rượu bìm bịp
- Làm sạch lông và loại bỏ hoàn toàn nội tạng của bìm bịp.
- Rửa sạch chim qua nhiều lần nước. Sau đó, ngâm chim trong nước muối khoảng 30 phút để loại bỏ vi khuẩn và ký sinh trùng bám trên lông.
- Rửa lại chim bìm bịp bằng rượu gừng để làm sạch máu, mùi tanh và vi khuẩn.
- Ngâm bìm bịp lần đầu trong rượu có độ cồn 60 độ trong 3 tháng.
- Ngâm bìm bịp lần thứ hai trong rượu có độ cồn 40 độ trong 2 tháng.
- Ngâm bìm bịp lần thứ ba trong rượu có độ cồn 40 độ trong 1 tháng.
Lưu ý: Bình ngâm rượu là loại bình bằng thủy tinh lớn, có không gian đủ cho bìm bịp. Không sử dụng bình nhựa để ngâm, vì các chất độc hại trong nhựa có thể phản ứng với cồn và gây hại cho sức khỏe.
Chim bìm bịp thường được ngâm cùng với tắc kè hoặc cá ngựa, và một số dược liệu từ thực vật như các loại sâm rừng, đặc biệt là củ sâm cau. Rượu bìm bịp - ngũ xà gồm bìm bịp và 5 con rắn như hổ mang, cạp nong, hổ trâu, rắn ráo và rắn sọc dưa. Loại rượu này có tác dụng chữa liệt dương, suy nhược cơ thể, hen suyễn và tiểu buốt. Đây là loại thuốc rất phù hợp cho những người có thể trạng yếu, những người cao tuổi thường mắc chứng đau nhức.
Cách dùng
Rượu bìm bịp có màu nâu đậm, mùi thơm và vị đậm, hơi ngọt. Dùng 2-3 lần mỗi ngày, mỗi lần 30-50ml, uống trước hoặc sau bữa ăn và trước khi đi ngủ.
Lưu ý: Không nên dùng rượu bìm bịp cho phụ nữ mang thai hoặc cho con bú.
6. Chim bìm bịp còn có khả năng giữ nhà
Ngoài việc nuôi chó để giữ nhà, bạn cũng có thể nuôi một con chim bìm bịp để giữ nhà. Tuy nhiên, chim bìm bịp không phải là loài dễ nuôi. Để nuôi một con bìm bịp khỏe mạnh và trung thành với chủ nhân, bạn cần kiên nhẫn. Chim bìm bịp đực và chim bìm bịp cái đều có khả năng giữ nhà. Tuy nhiên, chim bìm bịp cái thường hiền lành hơn, dễ nuôi và dễ thuần phục hơn.
Mặc dù tiếng kêu của chim bìm bịp không thể so sánh được với tiếng nói của vẹt, nhưng đủ để báo hiệu có người lạ xâm nhập vào nhà của bạn. Để đạt được điều này, bạn cần nuôi chim bìm bịp từ khi còn nhỏ và để chúng tự do chạy nhảy trong sân vườn. Điều quan trọng là bạn phải có thời gian để huấn luyện. Với bản tính hung hăng và bảo vệ lãnh thổ, chim bìm bịp sẵn sàng tấn công bất kỳ kẻ thù nào có nguy cơ gây hại cho chúng.
Đối với chim bìm bịp sống tự nhiên quá lâu, khả năng giữ nhà của chúng gần như không có. Trong quá trình huấn luyện, bạn nên thưởng cho chim món ăn ngon mỗi khi chúng tấn công thành công. Điều này giúp chúng hình thành những phản xạ điều kiện và dễ dàng trong việc huấn luyện.
Một số bệnh thường gặp ở chim bìm bịp là tiêu chảy, do bản năng ăn thịt sống. Do đó, người nuôi nên theo dõi và điều trị kịp thời.
7. Vấn nạn săn bắt quá mức
Mặc dù thịt chim bìm bịp và rượu bìm bịp mang lại nhiều hiệu quả đáng ngạc nhiên, tuy nhiên, việc săn bắt mà không kiểm soát đã dẫn đến sự suy giảm đáng kể số lượng cá thể trong loài. Môi trường sống của chim bìm bịp ngày càng bị thu hẹp. Chúng ta cần có biện pháp tích cực để ngăn chặn tình trạng chim bìm bịp có thể bị tuyệt chủng trong tương lai.
Chim bìm bịp thường bị săn bắt bằng súng, lưới hoặc trước đây là bằng ná thun. Việc săn bắt quá mức này đôi khi không kỳ thị đến con lớn hay con bé. Nhiều người còn xem việc săn bắt chim bìm bịp để bán như một cách kiếm sống. Hiện nay, giá của một con chim bìm bịp trưởng thành dao động từ 120 đến 150 ngàn đồng/con. Nhiều người đã theo đuổi nghề săn bắt chim bìm bịp này, làm giảm đáng kể số lượng cá thể của loài bìm bịp và gây báo động.
Để ngăn chặn tình trạng khai thác quá mức này, chúng ta có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Hạn chế việc săn bắt loài chim này
- Nghiên cứu và nuôi chim bìm bịp để sản xuất
- Tuyên truyền và nâng cao ý thức bảo tồn chim bìm bịp
- Nuôi chim bìm bịp trong các khu bảo tồn sinh quyển và rừng quốc gia
Chúng ta hy vọng thông qua bài viết này, bạn đã cung cấp những thông tin thú vị về chim bìm bịp. Bên cạnh đó, chúng ta cũng mong mọi người hạn chế việc săn bắt chim bìm bịp, để loài chim này không bị suy giảm số lượng. Môi trường ô nhiễm và phá rừng cũng đang làm cho môi trường sống của chim bìm bịp ngày càng thu hẹp. Chúng ta hy vọng chim bìm bịp sẽ được nghiên cứu và nuôi mở rộng, tránh tình trạng tuyệt chủng trong tương lai.