Sách Tín ngưỡng Việt Nam của tác giả Lưu Ánh (NXB Trẻ xuất bản và lưu hành) có đề cập đến lễ cúng mùng 3 Tết. Theo đó, lễ cúng mùng 3 Tết là một trong những ngày cúng quan trọng. Bởi, phần lớn người Việt chọn nmùng 3 Tết để cúng lễ hóa vàng, cầu mong một năm vạn sự tốt lành.
Lễ cúng vào mùng 3 Tết mang ý nghĩa tiễn đưa ông bà về âm cảnh sau 3 ngày ăn Tết cùng con cháu. Lễ cúng thể hiện lòng tôn kính và sự cầu mong tổ tiên ban phước lộc cho hậu thế.
Về cách chuẩn bị mâm cúng mùng 3 Tết, nghệ nhân ẩm thực Phạm Thị Ánh Tuyết cho biết, mâm cúng mùng 3 Tết bao gồm: 1 mâm cỗ mặn và mâm ngũ quả, hoa tươi, bánh kẹo, trầu cau, mía…
“Tùy vào điều kiện, gia chủ có thể làm mâm cỗ mặn hay chay, nhưng mâm cúng phải thể hiện lòng thành kính. Nếu chuẩn bị mâm mặn thì nhất định phải có gà luộc.
Mâm cúng có con gà tượng trưng cho sự tốt lành và một tương lai tốt đẹp. Khi chuẩn bị mâm cỗ cúng, phải đặt gà cúng lên đĩa to, bày ngay ngắn trên đĩa, tiết lòng đặt dưới bụng gà, mỏ ngậm bông hoa hồng đỏ.
Nếu cúng ngoài trời, gia chủ phải đặt đầu gà quay ra đường. Trường hợp đặt gà cúng trên ban thờ, gia chủ bài trí sao cho đầu gà hướng về bát hương”, nghệ nhân Ánh Tuyết lưu ý.
Nếu gia chủ chọn cúng hóa vàng vào mùng 3 Tết thì lễ tạ phải được thực hiện trang nghiêm ở một góc vườn hoặc sân sạch sẽ.
Phần tiền vàng sẽ được hóa trước, phần đồ dùng hóa sau. Nếu trong gia đình có người mới mất thì phần vàng mã phải được hóa riêng.
Nghệ nhân Ánh Tuyết gợi ý mâm cúng mùng 3 Tết theo 3 miền Bắc - Trung - Nam như sau:
Mâm cúng mùng 3 Tết miền Bắc
Mâm cúng ngày mùng 3 Tết thường có các món cơ bản như: Bánh chưng, gà luộc, nem rán, giò chả, canh, rượu…
Ngoài mâm cỗ mặn, gia chủ cần chuẩn bị mâm ngũ quả, hương hoa, bánh kẹo, mứt, trầu cau, thuốc lá...
Mâm cúng mùng 3 Tết miền Trung
Đối với miền Trung, mâm cúng mùng 3 Tết sẽ có các món: Bánh tét, thịt heo ngâm nước mắm, thịt bò, món tré, nem… Đặc biệt, không thể thiếu mâm ngũ quả, hoa, trầu cau và vàng mã…
Mâm cúng mùng 3 Tết miền Nam
Mâm cơm cúng mùng 3 Tết miền Nam cơ bản giống các mùng 1, 2 Tết. Mâm cỗ mặn thường có món thịt kho trứng, canh khổ qua nhồi thịt, dưa giá, bánh tét…