Khoa học công nghệ Trung Quốc: Từ bắt chước đến thống trị thế giới

Khoa học và công nghệ Trung Quốc giờ đây đã "lột xác" vươn ra cạnh tranh với các cường quốc lớn nhất trên thế giới, thậm chí quốc gia này còn thực hiện vai trò lãnh đạo trong một số lĩnh vực nhất định.

Điều này có được một phần xuất phát từ các chính sách đổi mới của Chính phủ, bằng sáng chế ở nước này liên tục tăng, ban đầu nó bắt nguồn từ những quan hệ đối tác công nghệ với các nước phương Tây, đi đến quyền tự chủ và cuối cùng ghi tên mình để thống trị thế giới.

Nước đi khôn ngoan

Những năm 1964, quá trình phát triển quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và các nước phương Tây bắt đầu, các thỏa thuận tập trung vào "quan hệ đối tác chiến lược" đi cùng việc triển khai các công nghệ tiên tiến ở Trung Quốc.

Điều này cho thấy việc chuyển giao công nghệ giữa Trung Quốc những thập kỷ trước đã mang lại kết quả.

Điển hình như Pháp, những dự án trong đường sắt hoặc công nghiệp hạt nhân với Trung Quốc đã dẫn đến các hợp đồng quan trọng, quốc gia phương Tây cũng được hưởng lợi rất nhiều về kinh tế từ các quan hệ ngoại giao này.

Daya Bay là nhà máy điện hạt nhân có công suất lớn trên quy mô thương nghiệp đầu tiên của Trung Quốc. Nhà máy này dùng hai lò phản ứng kiểu nước áp lực (Pressurized Water Reactor) PWR- 900 do công ty Pháp, Framatome cung cấp.

Khi quan hệ đối tác được cân bằng, Trung Quốc tiếp tục hợp tác trong chuyển giao công nghệ đặc biệt là trong ngành hàng không với Airbus, một trong những nhà sản xuất máy bay lớn nhất trên thế giới có trụ sở tại Pháp.

Theo thời gian, quốc gia tỷ dân đã tiếp thu kiến thức và tích lũy kinh nghiệm. Nền khoa học - công nghệ của nước này dần ít phụ thuộc hơn vào các nước phương Tây, khi giờ đây Trung Quốc đã có thể phát triển các công nghệ của riêng mình.

Cùng với đó, quốc gia còn xây dựng các đặc khu kinh tế, đóng góp rất nhiều vào việc biến Trung Quốc thành "công xưởng của thế giới", nó cũng cho phép nước này luân chuyển các sinh viên có trình độ cao, tạo ra một cộng đồng khoa học trong nước rất quan trọng.

Điển hình như các công ty Trung Quốc chuyên về tấm pin mặt trời được tạo ra bởi những sinh viên trong cộng đồng khoa học, họ còn nghiên cứu và ứng dụng phương pháp tinh chế silicon, cho phép lưu trữ năng lượng tốt hơn ứng dụng vào các tấm pin mặt trời.

Theo một báo cáo của Viện Chính sách Khoa học Úc (ASPI), Trung Quốc dẫn đầu cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu và dẫn trước Hoa Kỳ về 37 trong số 44 công nghệ được gọi là quan trọng như lĩnh vực truyền thông tần số vô tuyến (5G, 6G), hydro, pin ô tô điện, vật liệu nano, lớp phủ tiên tiến, siêu tụ điện, siêu thanh...

Các chuyên gia đánh giá, trong tương lai gần, Trung Quốc hoàn toàn có khả năng độc quyền 8 công nghệ nêu trên.

Vươn lên thành một cường quốc khoa học

Sự phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ của Trung Quốc dẫn đến hậu quả tiêu cực đối với các công ty phương Tây chính là sự suy giảm trên trường quốc tế, một trong các lĩnh vực bị ảnh hưởng liên quan đến năng lượng gió, đường sắt hoặc đường hàng không.

Sau khi chuyển giao công nghệ sang Trung Quốc, các công ty phương Tây thuộc các lĩnh vực này đã bị cạnh tranh mạnh mẽ, thậm chí họ bị công ty Trung Quốc vượt mặt.

Ở những lĩnh vực mới nổi, sự tăng trưởng của Trung Quốc đã có sự thay đổi ngoạn mục. Phổ biến nhất liên quan đến công nghệ phương tiện xanh. Năm 2022, quốc gia này đã chiếm 60% thị trường ô tô điện thế giới.

Theo Văn phòng Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO), Trung Quốc từ lâu đã đi trước các quốc gia khác về hồ sơ bằng sáng chế, đất nước tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực khoa học máy tính, viễn thông và điện tử.

Ngày nay, tập đoàn Huawei (Trung Quốc) cũng đã vượt xa Samsung, có thời điểm họ trở thành hãng điện thoại lớn nhất trên thế giới.

Theo WIPO, Trung Quốc còn thuộc top 11 trong "chỉ số đổi mới toàn cầu" bao gồm môi trường chính trị, quá trình đào tạo nhân lực, cơ sở hạ tầng, thị trường tài chính. Các công trình nghiên cứu khoa học ở Trung Quốc liên tục tăng từ số lượng đến chất lượng.

Theo danh sách phân loại các tổ chức nghiên cứu trên quy mô toàn cầu do tạp chí Nature công bố, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS) đã vượt qua Đại học Harvard (Mỹ), Hiệp hội Max Planck và Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp (CNRS).

CAS có hơn 60.000 nhà nghiên cứu, lớn gấp đôi so với CNRS, vốn từ lâu đã được coi là tổ chức nghiên cứu lớn nhất trên thế giới. Chi tiêu cho khoa học và công nghệ của Trung Quốc lên tới gần 5 tỷ đô la, trong khi CNRS có ngân sách 4,4 tỷ đô la. Đặc biệt, Trung Quốc đầu tư xây dựng các cơ sở hạ tầng nghiên cứu lớn, trong đó có những cơ sở quan trọng hàng đầu thế giới.

Ở cấp độ cá nhân, tức là cấp độ nhà nghiên cứu, Trung Quốc đã dựa vào việc tuyển dụng những người giỏi nhất trên thế giới trước khi dần dần "sản sinh" một thế hệ mới tỏa sáng trên trường quốc tế.

Ngày nay, các nhà nghiên cứu Trung Quốc đang định vị bản thân ngày càng tốt hơn trong bảng xếp hạng thế giới.

Danh sách mới nhất trong năm nay cho thấy, có 304 nhà nghiên cứu Trung Quốc trong lọt Top 10.000, 1.982 trong Top 50.000 và 4.178 thuộc Top 100.000 nhà khoa học có sức ảnh hưởng toàn cầu. Trong khi ở Pháp, số lượng các nhà khoa học này chỉ gần bằng một nửa quốc gia tỷ dân, lần lượt là: 177, 1.214 và 2.856 nhà khoa học.

Điều này cho thấy, khoa học - công nghệ của Trung Quốc hiện đang nổi bật về mặt chất lượng như một cường quốc khoa học đi trước hầu hết các nước phương Tây lớn.

Ở cấp độ giáo dục đại học và các tổ chức nghiên cứu, bảng xếp hạng quốc tế cũng cho thấy một bước đột phá từ Trung Quốc. Điển hình như có 16 tổ chức Trung Quốc nằm trong top 25 có sức ảnh hưởng khoa học trên thế giới, theo bảng xếp hạng Leiden.

Tất cả thông tin trên cho thấy rằng, Trung Quốc xuất hiện như một quốc gia có khả năng nghiên cứu và đổi mới riêng, cạnh tranh với những siêu cường khoa học trên thế giới, thậm chí vượt qua họ.