Soạn Nhớ rừng trang 3-7, sách giáo khoa Ngữ Văn 8 tập 2
I - VĂN BẢN
NHỚ RỪNG
(Lời con Hổ ở vườn Bách thú)
Gặm một khối căm hờn trong cũi sắt, Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua. Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ, Giương mắt bé riễu oai linh rừng thẳm Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi. Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, Với cặp báo chuồng bên vô tư lự.
Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ, Thủa tung hoành, hống hách những ngày xưa. Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già, Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi, Với khi thét khúc trường ca dữ dội Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng, Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng, Vờn bóng âm-thầm, lá gai, cỏ sắc. Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc Là khiến cho mọi vật đều im hơi. Ta biết ta chúa tể muôn của loài Giữa chốn thảo hoa, không tên không tuổi.
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối, Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới? Đâu những bình minh cây xanh nắng gội Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu Ghét những cảnh không đời nào thay đổi, Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng; Giải nước đen giả suối, chẳng thông dòng Len dưới nách những mô gò thấp kém; Dăm vừng lá hiền lành không bí hiểm Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu Của chốn ngàn năm cao cả, âm u.
Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ! Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị, Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa Nơi ta không còn được thấy bao giờ! Có biết chăng trong những ngày ngao ngán Ta đang theo giấc mộng ngàn to lớn Để hồn ta phảng phất được gần ngươi Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
II - ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
Câu 1 (Soạn Nhớ rừng trang 3-6): Bài thơ được tác giả ngắt thành 5 đoạn, hãy cho biết nội dung mỗi đoạn.
Trả lời: Bài thơ được ngắt thành 5 đoạn, nội dung cụ thể mỗi đoạn như sau:
+ Đoạn 1: Từ đầu đến “Với cặp báo chuồng bên vô tư lự” thể hiện cảnh ngộ bị giam hãm với tâm trạng uất hận, ngao ngán, buông xuôi của con hổ.
+ Đoạn 2 và 3: Tiếp theo đến “Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu” hai đoạn này thể hiện nỗi nhớ rừng, hoài niệm về núi rừng đại ngàn oai hùng và khát khao tự do
+ Đoạn 4: Tiếp theo đến “Của chồn ngàn năm cao cả, âm u” dù ở trong cũi sắt nhưng con hổ khinh ghét căm hờn sự tầm thường, giả dối, đơn điệu, tất cả khác xa với quá khứ oanh liệt.
+ Đoạn 5: Còn lại: Niềm đau đớn, tủi hận đến vô vọng mang giấc mộng về nơi rừng thẳm.
Câu 2 (Soạn Nhớ rừng): Trong bài thơ có hai cảnh được miêu tả đầy ấn tượng: cảnh vườn bách thú nơi con hổ bị nhốt (đoạn 1 và 4); cảnh núi rừng hùng vĩ nơi con hổ ngự trị những “ngày xưa” (đoạn 2 và 3).
a) Hãy phân tích từng cảnh tượng.
b) Nhận xét việc sử dụng từ ngữ, hình ảnh giọng điệu các câu thơ trong đoạn 2 và đoạn 3. Phân tích để làm rõ cái hay của hai đoạn thơ này.
c) Qua sự đối lập sâu sắc giữa hai cảnh tượng thiên nhiên nêu trên, tâm sự con hổ ở vườn bách thú được thể hiện như thế nào? Tâm sự ấy có gì gần gũi với tâm sự người dân Việt Nam đương thời?
Trả lời:
a) Cảnh ở vườn bách thú nơi con hổ bị nhốt (đoạn 1 và 4) mang tâm trạng ngao ngán, căm hờn của con hổ khi: bị nhốt cùng bọn gấu dở hơi, cặp báo vô tư lự, uất hận rơi vào cũi sắt, khinh thường khung cảnh nhân tạo sửa sang tầm thường khác xa với chốn đại ngàn.
+ Cảnh núi rừng hùng vĩ nơi con hổ ngự trị những “ngày xưa” thể hiện lên vẻ oai phong lẫm liệt của vị chúa sơn lâm có sức mạnh quyền uy, bao vật phải khiếp sợ.
b) Từ ngữ được sử dụng trong đoạn 2 và 3: diễn tả vẻ đẹp của rừng sâu bằng những từ như “giang sơn, bóng cả, cây già”. Cùng những động từ thể hiện sức mạnh của con hổ “thét, hét. Quắc..”. Sử dụng thán từ “Than ôi” gợi nhắc lại quá khứ oai hùng ngày xưa.
+ Hình ảnh: Hình ảnh núi rừng đẹp lộng lẫy “hoàng hôn, bình minh”, hình ảnh của con hổ uy nghi “lượn tấm thân như sóng cuốn nhịp nhàng, giấc ngủ tưng bừng, ngắm giang sơn”.
+ Giọng điệu đanh thép, hào sảng.
c) Tâm sự con hổ ở vườn bách thú được thể hiện nỗi nhớ rừng da diết, về quá khứ huy hoàng, nguy nga của con hổ. Tâm sự ấy cho thấy tâm sự của người Việt Nam lúc bây giờ đang sống trong cảnh lầm than, đau khổ, bế tắc.
Câu 3 (Soạn Nhớ rừng trang 3-6): Căn cứ vào nội dung bài thơ, hãy giải thích vì sao tác giả mượn “lời con hổ ở vườn bách thú”. Việc mượn lời đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung cảm xúc của nhà thơ.
Trả lời:
Tác giả mượn “lời con hổ ở vườn bách thú” để nói lên tâm trạng của mình để tránh được sự chú ý của thực dân Pháp, thể hiện được khát vọng tự do thầm kín của mình.
Câu 4 (Soạn Nhớ rừng trang 3-6):
Trả lời:
+ Nhận định “Ta tưởng chừng những chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường” Hoài Thanh muốn khẳng định cảm xúc mãnh liệt trong từng câu chữ trong bài thơ “Nhớ rừng” của Thế Lữ là yếu tố quan trọng tạo nên sự lôi cuốn của tác phẩm.
+ “Đội quân Việt ngữ” ý nói về từ ngữ được Thế Lữ sử dụng để diễn tả mọi suy nghĩ, hành động của con hổ khi bị giam cầm gây cho người đọc ấn tượng mạnh mẽ, sâu sắc. Các từ ngữ được tác giả sử dụng linh hoạt, uyển chuyển, phong phú.