Nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học bao gồm tác động của con người như chặt phá rừng, khai thác tài nguyên quá mức,… Ngoài ra còn từ các tác nhân tự nhiên như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu,… Envico sẽ cung cấp thêm thông tin về các tác nhân gây suy giảm đa dạng sinh học này qua bài viết dưới đây.
Thực trạng đa dạng sinh học tại Việt Nam
Việt Nam đứng thứ 16 trên thế giới về đa dạng sinh học, một phần nhờ vào sự phong phú về địa hình, khí hậu và môi trường sống. Điều này đã làm nước ta trở thành nơi sinh sống của nhiều loài sinh vật, bao gồm thực vật, động vật và vi sinh vật.
Theo thống kê, Việt Nam có khoảng 20.000 loài thực vật bậc cao trên cạn và dưới nước, trong đó có nhiều loài quý hiếm, đặc hữu, 10.500 loài động vật trên cạn, hơn 11.000 loài sinh vật biển và khoảng 7.500 loài chủng vi sinh vật.
Tính đến năm 2023, Việt Nam đã thành lập được 173 khu bảo tồn, bao gồm:
- 33 vườn quốc gia, với tổng diện tích hơn 33.000 km², bảo vệ các hệ sinh thái rừng nguyên sinh, rừng nhiệt đới, rừng ngập mặn,…
- 66 khu dự trữ thiên nhiên diện tích lên đến hơn 23.000 km², bảo tồn các hệ sinh thái đất ngập nước, hệ sinh thái núi cao,…
- 18 khu bảo tồn loài và sinh cảnh, rộng hơn 12.000 km², bảo vệ các loài động thực vật hoang dã quý hiếm.
- 56 khu bảo vệ cảnh quan, với tổng diện tích hơn 7.000 km²
Thêm vào đó, Việt Nam cũng có 9 khu vực đất ngập nước được công nhận theo danh sách Ramsar quốc tế và 23 tỉnh, thành phố đã có quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học được phê duyệt. Nhằm bảo vệ và phát triển bền vững hệ sinh thái và các loài sinh vật. Tuy nhiên, tài nguyên sinh học Việt Nam đang phải đối mặt với nguy cơ suy giảm nghiêm trọng do các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học.
Những nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học
Đa dạng sinh học của Việt Nam đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng do nhiều nguyên nhân do con người gây ra. Từ nạn phá rừng và khai thác quá mức đến ô nhiễm và biến đổi khí hậu, các hoạt động của con người đang đẩy nhiều loài động vật và thực vật đến bờ vực tuyệt chủng. Dưới đây là các nguyên nhân gây ô nhiễm đa dạng sinh học mà Envico giới thiệu đến bạn:
Ô nhiễm môi trường
Ô nhiễm môi trường là một trong những nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học. Các hình thức ô nhiễm như ô nhiễm không khí, nước, và đất có tác động xấu đến các hệ sinh thái và sự sống của nhiều loài sinh vật.
Ô nhiễm không khí từ các khí thải công nghiệp và phương tiện giao thông làm giảm chất lượng không khí và gây ra mưa axit, ảnh hưởng xấu đến cả thực vật và động vật. Mưa axit có thể phá hủy lá cây, làm giảm khả năng quang hợp và ảnh hưởng đến các chuỗi thức ăn trong môi trường tự nhiên.
Ô nhiễm nước từ nước thải công nghiệp và nông nghiệp chứa hóa chất độc hại như nitrates, phosphates, các kim loại nặng làm suy yếu sức khỏe của các sinh vật sống trong nước và có thể dẫn đến sự cạn kiệt của các loài nhạy cảm với chất lượng nước.
Cuối cùng, việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và chất thải công nghiệp có thể gây nhiễm độc đất, ảnh hưởng tiêu cực đến sự sinh trưởng và phát triển của của các loài thực vật sống phụ thuộc vào đất.
Hình 1: Ô nhiễm môi trường là nguyên nhân gây suy đa dạng sinh học
Chăt phá rừng, khai thác gỗ
Một nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học nữa là việc chặt phá rừng và khai thác gỗ. Đây là tác nhân tác động trực tiếp đến hệ sinh thái thiên nhiên. Rừng không chỉ là nơi cư ngụ cho hàng loạt loài động và thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm và đặc hữu, mà còn là nguồn cung cấp thức ăn và nơi sinh sống của chúng. Khi diện tích rừng bị thu hẹp, các sinh vật trong rừng phải đối mặt với nguy cơ mất nơi trú ẩn và nguồn sống, từ đó dẫn đến sự suy giảm số lượng cá thể và nguy cơ tuyệt chủng.
Theo số liệu từ Tổng cục Lâm nghiệp, diện tích rừng tự nhiên của Việt Nam tính đến nay đã giảm đáng kể, từ 12,9 triệu ha vào năm 1943 xuống còn 10,4 triệu ha vào năm 2022, giảm khoảng 20,6%. Hiện trạng này không chỉ làm giảm môi trường sống tự nhiên mà còn buộc các loài động vật phải tìm kiếm nơi cư trú mới. Tuy nhiên, không phải tất cả các loài đều có khả năng thích ứng với sự thay đổi của môi trường, vì thế dẫn đến sự suy giảm số lượng đáng kể của một số loài và thậm chí là tuyệt chủng.
Hình 2: Khai thác rừng quá mức làm mất môi trường sinh sống của nhiều loài sinh vật
Săn bắt, buôn bán trái phép các loài động vật
Buôn bán động vật trái phép là một trong những loại hình tội phạm xuyên quốc gia lớn nhất thế giới, với giá trị giao dịch ước tính lên tới hàng tỷ đô la hàng năm. Hoạt động này là một trong những nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học, do các loài sinh vật bị săn bắt và nhốt một cách bất hợp pháp để lấy thịt, da, lông, vảy, xương, và các phần khác để trục lợi.
Dù đã có nhiều biện pháp nhằm ngăn chặn các hoạt động săn bắn được nhà nước triển khai, nhiều loài quý hiếm như tê giác một sừng, hổ Đông Dương, gấu ngựa và trâu rừng Tây Nguyên vẫn đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng bởi giá trị kinh tế của chúng thu hút rất nhiều “kẻ gian”.
Xem thêm: Các dạng năng lượng trong tự nhiên
Hình 3: Các loài động vật quý hiếm được rao bán tràn lan
Khai thác quá mức nguồn tài nguyên thiên nhiên
Khai thác quá mức nguồn tài nguyên thiên nhiên cũng là một trong những nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học. Rừng, biển, sông, hồ… là những hệ sinh thái thiết yếu cung cấp không gian sống cho đa dạng các loài động và thực vật. Khi những hệ sinh thái này bị phá hủy, nhiều loài sinh vật phải đối mặt với nguy cơ mất đi môi trường sống.
Bên cạnh đó, hoạt động khai thác khoáng sản gây ra nhiều vấn đề ô nhiễm, bao gồm ô nhiễm không khí, nước và đất, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và khả năng sinh sản của các loài sinh vật, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Ngoài ra, việc khai thác thủy sản quá mức sẽ làm giảm đáng kể số lượng các loài trong môi trường nước, góp phần vào nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học.
Hình 4: Tình trạng khi thác đất cạn kiệt, gây nhiều mối nguy hại khó lường
Sự du nhập các loài ngoại lai
Sự du nhập các loài ngoại lai gây ra sự cạnh tranh khốc liệt với loài bản địa, chiếm dụng nguồn lực và thay đổi cấu trúc của hệ sinh thái. Điều này là nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học, ảnh hưởng tới sức khỏe của các loài địa phương và thậm chí có thể gây ra tình trạng tuyệt chủng của một số loài. Ngoài ra, các loài ngoại lai khi du nhập mang theo mầm bệnh sẽ làm lây lan cho các loài bản địa, ảnh hưởng đến hệ sinh thái địa phương và biến đổi các chu trình sinh thái tự nhiên.
Giải pháp giảm thiểu suy giảm đa dạng sinh học
Để giải quyết vấn đề từ các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học một cách hiệu quả, chúng ta cần áp dụng một loạt các biện pháp toàn diện và đa dạng. Các giải pháp này không chỉ nhằm bảo vệ môi trường sống của các loài mà còn khôi phục những hệ sinh thái đã bị suy thoái. Dưới đây là một số phương pháp tiêu biểu:
Kiểm soát loài ngoại lai xâm lấn: Các loài ngoại lai xâm lấn có thể gây hại nghiêm trọng cho các hệ sinh thái bản địa, dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học. Việc thiết lập các hoạt động giám sát, phòng ngừa và kiểm soát loài xâm lấn sẽ giúp duy trì cân bằng sinh thái.
Thiết lập và bảo vệ các khu bảo tồn: Việc thiết lập các khu bảo tồn tự nhiên và công viên quốc gia là cách hiệu quả để bảo vệ môi trường sống và các loài khỏi các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học. Các khu vực này cung cấp một môi trường an toàn cho sự phát triển và sinh sản của nhiều loài.
Thực thi pháp luật môi trường: Luật pháp cần được thực thi nghiêm ngặt để bảo vệ các loài và hệ sinh thái. Các chế tài pháp lý mạnh mẽ và hiệu quả có thể giúp ngăn chặn việc săn bắn, buôn bán và khai thác trái phép các loài hoang dã.
Giáo dục và nâng cao nhận thức: Tăng cường tuyên truyền giáo dục về môi trường cho mọi lứa tuổi là yếu tố then chốt để thay đổi thái độ và hành vi của họ. Qua đó, mọi người sẽ hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ đa dạng sinh học và tham gia tích cực vào các hoạt động bảo tồn.
Hỗ trợ phát triển bền vững: Khuyến khích và hỗ trợ các hình thức phát triển bền vững như nông nghiệp hữu cơ, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên và giảm thiểu tác động môi trường từ các hoạt động công nghiệp và thương mại. Việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và triển khai các biện pháp giảm thiểu lượng chất thải ra môi trường cũng là cách quan trọng để giảm tác động của các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học đến môi trường tự nhiên.
Hình 5: Khu bảo tồn thiên nhiên bảo vệ sinh vật khỏi các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học
Việc tìm hiểu các nguyên nhân gây suy giảm đa dạng sinh học tại Việt Nam đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng các chiến lược bảo tồn hiệu quả. Các nguyên nhân này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, đòi hỏi các giải pháp đa phương diện, cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Việc bảo tồn đa dạng sinh học không chỉ bảo vệ các loài và hệ sinh thái mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững của con người. Do đó, mọi nỗ lực bảo tồn đều cần được ưu tiên và hỗ trợ toàn diện.
CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG NGHỆ MÔI TRƯỜNG ENVICO
Địa chỉ: Lầu 3, Indochina Tower, 4 Nguyễn Đình Chiểu, P. ĐaKao, Quận 1, Tp. HCM
Hotline: 0909 794 445 (Mr.Huy)
Điện thoại: (028) 66 797 205
E-mail: admin@envico.vn
Website: Congnghemoitruong.net
Fanpage : Môi trường Envico