Điện ảnh Việt trong nhiều thập kỷ vẫn lệ thuộc vào lối làm ăn mùa vụ.
Tết - mùa vụ làm ăn lớn nhất trong năm của phim Việt
Nếu phim ngoại “làm mưa làm gió” với các bom tấn ra mắt quanh năm, phim Việt thiên về sản xuất manh mún, chờ đợi các dịp nghỉ lễ, nghỉ Tết dài ngày, mới tung vài tác phẩm ra rạp “chớp nhoáng” để dành thị phần với phim ngoại.
Những năm cuối thập niên 90 thế kỷ trước đến đầu những năm 2000, Tết là dịp để cả phim chiếu rạp (phim điện ảnh) và phim truyền hình chạy đua sản xuất.
Thời ấy, phim Tết thường sẽ lấy đề tài liên quan đến Tết, gửi gắm thông điệp đoàn viên, sum vầy, hướng đến không khí đón năm mới với những phong tục truyền thống của dân tộc.
Màn ảnh truyền hình thời điểm cuối những năm 90 từng cho ra mắt những phim Tết như: Vị khách lúc giao thừa (1997), Quà năm mới (2000)...
Năm 2002, bộ phim điện ảnh “Tết này ai đến xông nhà” cùng với sự tham gia diễn xuất của dàn diễn viên Quốc Khánh, Chí Trung, Hoàng Xuân... để lại ấn tượng đặc biệt với khán giả.
Những bộ phim lấy đề tài về Tết thường nhẹ nhàng, hài hước, gần gũi. Bối cảnh phim bao giờ cũng sẽ có thấp thoáng vườn đào, hoa mai, cùng các đạo cụ mang tính biểu tượng về Tết như bánh chưng, mứt kẹo...
Khi thị trường bị cuốn vào cơn lốc phòng vé, phim Tết mang thêm định nghĩa mới, không còn đơn thuần là phim có nội dung về Tết, mà chuyển hưởng thành những phim giải trí chiếu vào dịp Tết. Phim Tết theo đó cũng mất dần hương vị Tết.
Cơn lốc phòng vé những năm đầu thập niên 2000-2010 kéo hài nhảm đổ bộ ra rạp với nhiều tác phẩm bị chê thảm họa. Những bộ phim như “Hello cô Ba”, “Nhà có 5 nàng tiên”, “Khi đàn ông mang bầu”... ra rạp và định nghĩa lại thị trường phim Tết.
Giới làm phim cho rằng, Tết là dịp khán giả nghỉ ngơi, họ cần ra rạp để được giải trí, cười vui, xả stress sau một năm mệt mỏi làm việc. Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng, hài nhảm và những kịch bản vô nghĩa đang “đầu độc” khán giả.
Sau năm 2010, hài nhảm sau khi tung hoành đã xuống giá, khán giả khắt khe hơn, rạp phim Tết dành chỗ cho những thước phim chỉn chu hơn, có nội dung bớt nhảm nhí, lố bịch, có thể kể đến “Cô dâu đại chiến” của Victor Vũ năm 2011.
Sau 30-40 năm, thị trường phim Việt vẫn gần như không thay đổi, không có sự dịch chuyển về mùa vụ. Tết Nguyên đán vẫn là vụ làm ăn lớn nhất trong năm của giới sản xuất phim nội địa.
Phim Tết ngày càng khác
Chuỗi ngày nghỉ kéo dài, nhu cầu giải trí lớn, các nhà rạp ưu tiên chiếu phim Việt, khán giả lại không có nhiều lựa chọn... Chính những đặc điểm này đã giúp nhiều dự án “hốt bạc” với doanh thu tăng chóng mặt, kể từ năm 2019.
Năm 2019, bộ phim “Cua lại vợ bầu” của đạo diễn Nhất Trung có sự tham gia của 2 diễn viên đông fan bậc nhất là Trấn Thành và Ninh Dương Lan Ngọc đã cán mốc doanh thu kỳ tích gần 200 tỉ đồng. Phim bị chê về kịch bản nhiều lỗ hổng, nhưng vẫn gây kinh ngạc phòng vé.
Trước khi trở thành một đạo diễn mát tay, ở tư cách diễn viên, Trấn Thành đã có phim đoạt kỳ tích doanh thu là “Cua lại vợ bầu”.
Năm 2021, Trấn Thành ấp ủ “Bố già” ra rạp vào mùng 1 Tết Tân Sửu nhưng bị hoãn lại do dịch COVID-19 kéo dài, phim phải lùi sang tháng 3 (sau Tết), dù vậy, “Bố già” vẫn lập kỷ lục doanh thu với hơn 400 tỉ đồng.
Khi hài nhảm không còn đất dụng võ, phim Tết ngày càng được đầu tư chỉnh chu về kịch bản, câu chuyện và thông điệp.
“Bố già” và “Nhà bà Nữ” - 2 dự án phim chiếu Tết (không lấy đề tài Tết) đã đoạt kỷ lục doanh thu cao nhất mọi thời đại.
Hai dự án phim của Trấn Thành đều lấy chủ đề gia đình, xoay quanh mối quan hệ phức tạp giữa các thành viên ruột thịt và sự đứt gãy giữa các thế hệ.
Cách đầu tư khôn khéo, câu chuyện phim gần gũi, cộng thêm thương hiệu cá nhân đang ở thời kỳ rực rỡ bậc nhất, Trấn Thành đã tạo nên kỳ tích, bỏ xa những dự án phim trăm tỉ khác của các đạo diễn như Ngô Thanh Vân, Victor Vũ, Nguyễn Quang Dũng...
Tết này, biết là rất khó có thêm kỳ tích với phim gia đình, Trấn Thành đang hé lộ nhiều thông tin về dự án “Mai”, được hứa hẹn là một dự án phim chiếu Tết rất khác.
Tết bây giờ cũng đã có những dịch chuyển, thay đổi. Tết - được định nghĩa là dịp nghỉ lễ dài ngày, đây sẽ là cơ hội để các nhà làm phim đưa đến rạp những dự án chất lượng, bắt kịp thị hiếu, “đánh trúng” thứ khán giả cần để cán đích doanh thu trăm tỉ.