Điển tích Truyện Kiều: Khuôn trăng, nét ngài

Vân xem trang trọng khác vời

KHUÔN TRĂNG đầy đặn, NÉT NGÀI nở nang

(Câu 19 và 20, nhan sắc Thuý Vân)

Cổ tướng thư nói: “Diện như mãn nguyệt, mi nhược ngọa tàm”; nghĩa là mặt như trăng tròn, lông mày như con tằm nằm ngang. Đấy là một cách tả ước lệ của người xưa về vẻ đoan trang của người phụ nữ.

Cũng sách Cổ tướng thư còn ghi: “Diện như mãn nguyệt, thanh tú nhi thần thái xạ nhân giả vi chi chiêu hà chí diện, nam chủ công hầu tướng, nữ chủ hậu phi phu nhân”. (Mặt như trăng rằm thanh tú, tinh thần rực rỡ sáng sủa gọi là mặt của ráng trời buổi sớm, con trai công hầu, con gái hậu phi, phu nhân).

Người phụ nữ được cái tướng như thế là tốt, đoan trang hiền thục mà lại phúc hậu; có thể yên tâm là có một cuộc đời an nhàn. Vạn nhất, nếu sống trong một xã hội tao loạn, có vì gia biến hay một hoàn cảnh đặc biệt nào đó mà phải lưu lạc bèo dạt hoa trôi thì cũng chỉ là nhất thời mà thôi. Và cuộc sống cũng không quá lao đao lận đận như phần đông ca nhi, kỹ nữ khác.

Câu chuyện sau đấy có thể minh chứng được cho điều đó: Lý Sư Sư là một kỹ nữ danh tiếng ở kinh đô Khai Phong đời vua Tống Huy Tông. Mặt mày đầy đặn phương phi, tính tình ôn nhu hòa thuận. Tuy là kỹ nữ nhưng rất chững chạc, đoan trang.

Khách làng chơi văn mặc thảy đều tỏ ý tiếc cho nàng. Ai ai cũng nghĩ có lẽ nàng xuất thân con nhà đường hoàng nhưng vì một hoàn cảnh gì đó mà phải đem thân vào chốn kỹ viện. Do đó, tuy là ký nữ nhưng Lý Sư Sư rất được khách hào hoa tôn trọng.

Tiếng tăm nàng thấu đến tai Huy Tông hoàng đế khiến nhà vua trẻ tuổi, đa tình này cùng háo hức muốn gặp nàng. Một hôm Huy Tông Hoàng đế cải dạng thường dân đến kỹ viện tìm nàng.

Lần đầu tiên gặp gỡ, Huy Tông cứ nghĩ rằng Lý Sư Sư cũng chỉ là một kỹ nữ như bao nhiêu kỹ nữ khác nên Hoàng đế tỏ ra suồng sã với nàng. Lý Sư Sư liền bỏ đi, không tiếp. Nhà vua cho thị vệ chạy theo rỉ tai nàng, báo cho nàng biết ông chính là đương kim Hoàng đế. Dù biết là Hoàng đế nhưng Lý Sư Sư cũng mặc, nhất định không thèm tiếp một người thô tục, có cử chỉ khiếm nhã. Tống Huy Tông Hoàng đế đành phải chịu thua kỹ nữ Lý Sư Sư và ra về.

Về sau, nhà vua phải mất một thời gian khá lâu dài mới chinh phục lại được cảm tình của nàng kỹ nữ họ Lý ấy. Rồi nhà vua cho triệu nàng vào cung.

Khi nhà Tống bị Mông Cổ xâm lăng, tướng Mông Cổ cho đòi Lý Sư Sư đến hầu rượu, nàng cũng nhất định không nghe. Để tránh bị ô nhục, Lý Sư Sư bẻ cây trâm cài đầu nuốt vào cổ để tự tận...

(Theo Trần Phương Hồ, Điển tích trong Truyện Kiều, NXB Đồng Nai, 1996)