Môn Đất Nước Học Anh Mỹ, với mã số ENG2052, là bước đệm quan trọng cho sinh viên ngành Tiếng Anh (bao gồm cả Ngôn ngữ Anh và Sư phạm Tiếng Anh). Bài viết này sẽ đưa bạn đi vào những khía cạnh mới của môn học này và cung cấp thông tin về chương trình Đất Nước Học Anh Mỹ hiện đại.
1. Chương Trình Đất Nước Học Anh Mỹ tại Đại học Ngoại ngữ, ĐHQG Hà Nội
Ở Việt Nam, đất nước học xuất phát từ việc học ngoại ngữ kết hợp với việc nghiên cứu về đất nước sử dụng ngôn ngữ đó. Ở Trường Đại học Ngoại ngữ, môn Đất Nước Học Anh đã được giảng dạy cho sinh viên ngành Tiếng Anh từ những năm 1960-1970. Vào khoảng năm 2000, Đất Nước Học Anh và Đất Nước Học Mỹ trở thành những môn học bắt buộc và đều đặn. Tổ Đất Nước Học chính thức được thành lập tại Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Anh Mỹ vào năm 2006. Năm 2009, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Anh Mỹ đã chia thành Khoa Sư phạm Tiếng Anh và Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa các nước nói tiếng Anh. Bộ môn Đất Nước Học thuộc Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa các nước nói tiếng Anh.
Hình 1: Bìa giáo trình môn Đất Nước Học Anh Mỹ (Thiết kế: Nguyễn Hải Hà)
Môn Đất Nước Học Anh Mỹ đã trải qua hơn 20 năm phát triển. Ban đầu, chương trình giảng dạy tương tự như một bức tranh toàn cảnh về nhiều lĩnh vực khác nhau của Anh và Mỹ, bao gồm lịch sử, chính trị, kinh tế, giáo dục và văn hóa. Từ năm học 2017-2018, chương trình Đất Nước Học Anh Mỹ đã được cập nhật. Nội dung học tập tập trung vào các khái niệm trong lĩnh vực nghiên cứu văn hóa, như quốc gia dân tộc, văn hóa, quyền lực và bản sắc. Thay vì chỉ tìm hiểu thông tin cụ thể về Anh và Mỹ, sinh viên còn được nhìn nhận đất nước như những hệ thống lịch sử liên kết với nhau và cách con người giải quyết vấn đề, cùng sống chung thịnh vượng. Môn học này cho phép sinh viên ngành Tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQG Hà Nội đứng chung nền tảng học thuật với sinh viên bản xứ và quốc tế.
Nội dung chính của môn học xoay quanh quá trình hình thành và diện mạo của quốc gia dân tộc, một dạng tổ chức xã hội phổ biến và trở thành đơn vị phân chia bản đồ thế giới. Việt Nam là một quốc gia dân tộc hiện đại. Mỹ và Anh, bất kể lịch sử và bản sắc riêng, đều là những quốc gia dân tộc thông qua quá trình xây dựng lịch sử, giá trị và hệ thống pháp luật chung. Anh và Mỹ không chỉ là những nơi tiếng Anh là ngôn ngữ chính mà còn là những ví dụ về sự phát triển của quốc gia dân tộc và toàn cầu hóa. Quốc gia dân tộc là một thực thể đáng chú ý gắn liền với chính trị, địa lý và văn hóa. Nó xuất phát từ châu Âu, đồng thời áp dụng các cải cách tôn giáo và công nghệ in ấn. Quốc gia dân tộc tạo điều kiện cho con người giảm phụ thuộc vào nhà thờ và tầng lớp, tăng tỷ lệ biết đọc và biết viết, và mong muốn tự do và bình đẳng. Một loại nhà nước điển hình của quốc gia dân tộc là nhà nước dân chủ, được điều hành dựa trên kết quả bầu cử và tính minh bạch để nhân dân giám sát. Sự gắn kết về giá trị văn hóa chung là không thể thiếu của một quốc gia dân tộc. Sự ảnh hưởng của các quốc gia dân tộc ở Tây Âu và Bắc Mỹ đã làm cho quốc gia dân tộc trở nên phổ biến trên toàn cầu, nhưng không phải vì áp đặt từ phương Tây mà là do nguyện vọng và chiến lược của những người dân bản địa. Các ý tưởng liên quan đến quốc gia dân tộc đã góp phần vào việc hình thành chủ nghĩa quốc dân và được áp dụng trong các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới và trong cạnh tranh tư bản. Sau khi giới thiệu các khái niệm tổ chức của môn học như quốc gia dân tộc, văn hóa, quyền lực và bản sắc, môn học đi sâu vào các hệ thống của Anh và Mỹ, bao gồm lịch sử, hệ thống giá trị, chính trị, kinh tế và giáo dục. Cuối cùng, nó khám phá cuộc sống hàng ngày của người dân. So sánh và liên hệ giữa Anh và Mỹ là một phần không thể thiếu của môn học.
Hình 2: Một giờ học Đất Nước Học Anh Mỹ ở lớp 16E3&E4 (Ảnh: Lại Bảo Hoa)
Hình 3: Một giờ học Đất Nước Học Anh Mỹ ở lớp 16E3&E4 (Ảnh: Lại Bảo Hoa)
Cuối kỳ, môn học được tổ chức dưới dạng kỳ thi riêng. Các bài kiểm tra liên quan đến hoạt động học tập trên lớp. Bốn bài kiểm tra dạng Quiz khuyến khích sinh viên đọc và ôn tập trước khi đến lớp. Những bài kiểm tra này có thể gây chút căng thẳng, nhưng cũng có thể tổ chức như một trò chơi giữa các đội. Môn học cũng bao gồm 4 buổi thảo luận, nơi sinh viên chuẩn bị và dẫn dắt cuộc thảo luận về các chủ đề như phân lập, Brexit, cải cách giáo dục và gia đình.
Khi làm việc với các kiến thức về quốc gia dân tộc, người dạy và giảng dạy môn học tin tưởng vào giá trị của những điều nhỏ bé như từ ngữ mới, câu chuyện nhỏ, và các chi tiết thú vị. Họ tin rằng việc gặp gỡ và trao đổi giữa giảng viên và sinh viên sẽ đem lại sự hiệu quả trong việc học và truyền đạt kiến thức.
2. Cách Dịch Tiếng Anh Cụm Từ "Đất Nước Học" và "Đất Nước Học Anh Mỹ"
Cụm từ "Đất Nước Học" được dịch sang tiếng Anh là "country studies", trong khi môn Đất Nước Học Anh Mỹ được dịch là "Introduction to British and American Studies" (chứ không phải là British-American Country Studies). Khi dịch trở lại từ tiếng Anh sang tiếng Việt, tên môn học trở thành "Dẫn luận nghiên cứu Anh và Mỹ". Tuy nhiên, vì bản chất và lịch sử phát triển của môn học, tên gọi "Đất Nước Học Anh Mỹ" phù hợp hơn.
Cần hiểu cụm từ "country studies" và bản dịch "Đất Nước Học" trong bối cảnh lịch sử cụ thể. "Country studies" không phải là thuật ngữ phổ biến và dễ nhận diện trong học thuật toàn cầu. Thông thường, "country studies" chỉ đơn giản là nghiên cứu về một đất nước chứ không phải một ngành học cụ thể. Trên thế giới, American Studies (Học Mỹ) không chỉ nghiên cứu về một quốc gia mà còn nghiên cứu về các hiện tượng đại diện cho Mỹ và ảnh hưởng của Mỹ trên toàn cầu. American Studies là một lĩnh vực riêng biệt, không phải là một phần của country studies. Tùy thuộc vào cách tiếp cận và ngữ cảnh cụ thể, American Studies có thể thuộc về khu vực học, học quốc tế hoặc nghiên cứu văn hóa. Các môn học Đất Nước Học hiện nay được giảng dạy tại Tổ Đất Nước Học, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa các nước nói tiếng Anh (bao gồm Đất Nước Học Anh Mỹ, Các Chủ Đề trong Đất Nước Học Anh và Các Chủ Đề trong Đất Nước Học Mỹ) không chỉ giới thiệu khái quát về Anh và Mỹ mà còn xây dựng trên các khái niệm và lý thuyết của các lĩnh vực học khác nhau như nghiên cứu văn hóa và kinh tế học. Dù tên gọi "country studies" có thể gây hiểu nhầm hoặc thắc mắc, nhưng nó cũng là cơ hội để chúng ta chia sẻ về những gì đã và đang diễn ra. Tên gọi "Đất Nước Học" trong tiếng Việt không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn thể hiện sự thơ mộng—gợi lên hình ảnh về đất và nước, về con người và vạn vật tương tác với nhau.
Phùng Hà Thanh, Tổ Đất Nước Học, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa các nước nói tiếng Anh